Dr Cüneyt YARDIMCI
Aptal puma sendromu, elde edilen sonuçların eylemin maliyetini karşılamayacak bir işe hiç girişmemek gerektiğini anlatan bir tanımlamadır.
Aslına bakarsanız “aptal puma” puma hayvanının kendisine yapılan bir hakaret ve aşağılama değildir;
Bilakis,
Bir hedefe giderken, puma gibi akıllı ve zekice davranmayan kişiler için yapılmış bir yakıştırmadır.
Neden Aptal Puma Adı Verilmiş?
Pumaları avlanırken başarıya götüren en önemli unsurların başlıcaları zekaları ve stratejik planlamalarıdır.
Ve,
Bu planlama, sadece avına en etkili olarak hangi yoldan saldıracağı ile sınırlı değildir.
Aynı zamanda,
O av için ne kadar enerji harcayacağını ve buna değip değmeyeceğini de düşünür.
Çünkü,
Bir puma hedefinin peşinde koşarken sarfedeceği eforu ve avdan elde edebileceği enerjiyi oranlar,
Giderin gelirden daha fazla olacağını öngörürse avının peşini bırakır; enerjisini asla boş yere harcamaz.
Bunun yerine kendisine yeni (ve değecek) bir av belirleyerek, başka bir hedefe yönelir.
Pumanın bir ceylanı avlamak için harcadığı enerji ile tavşanı avlamak için harcadığı enerji çok farklıdır
Özetle,
Eğer pumanın attığı taş ürküttüğü kurbağaya değmeyecekse kendisini daha fazla yormaz.
İşte aptal puma sendromu da tam olarak bunun tersini yapan, boş ya da değmeyecek işler için gereğinden fazla zaman ve efor harcayan insanlar için kullanılan bir deyimdir.
Pek tabii ki, bu durum ile maymun iştahlı olmak arasında çok derin farklar var…
Ancak bir pumanın bile avının peşinden ne kadar ve nereye kadar koşacağını değerlendirerek karar veriyor olması, uygarlıkların kurucusu insana örnek olması gereken bir özelliktir.
Yani,
Gözüne kestirdiği ve kendisine hedef olarak belirlediği “av” ‘ını ölümüne kovalarken, aslında bir tavşanın mı yoksa bir ceylanın mı peşinden koştuğunu çok iyi değerlendirmek,
Gerekirse yenilgiyi olgunlukla kabul edip, daha uygun ve daha çok hizmet edecek başka bir hedef aramak gerek…
Aptal Puma Sendromu Kimi Tanımlar?
Aptal puma sendromu bunun tersini yapan insanların ruh halini ifade etmek için,
Bir tavşanın peşinden yıllarca koşan, sonra da uğruna tüketmiş olduğundan çok daha az fayda gören “akılsızlar” için kullanılır.
Oysa ki,
Başarının sırrı pumalıktan,
Yani,
Harcanan emek ve ulaşılan sonuç ilişkisindeki dengeyi iyi saptamaktan geçiyor.
Koşarken harcadığımız enerji, avdan elde edeceğimiz potansiyel enerji miktarını aştığı anda akıllıca bir kararla, tıpkı bir puma gibi koşmaktan vazgeçebilmeliyiz.
Aksi halde,
Elde edilen bir kazanç gibi görünse de, sonuçları itibarıyla olsa olsa Pirus Zaferi olacaktır.
Aslında bir an için durup kendimizi bir aynada izleyebilecek olsak,
Neredeyse her anımızın bir pumanın avının peşinden sürdürdüğü “ölüm koşusu” benzeri olduğunu farketmekte hiç de zorlanmayacağız.
Oysa,
Bizler değil durmak, çoğu kez yavaşlamakta bile güçlük çekiyoruz.
Ekomuza Bir Kulak Verebilsek…
Kendi ekomuza kulak verebilmeyi bir becerebildiğimiz an, duyduğumuz ses aslında bizi o kadar çok rahatsız edecek ki…
Bu esnada, “eko” kelimesi Yunan mitolojisinde çok trajik bir hikayeden alıntılanmış…
Sesin geri yansıması, yani dilimizdeki hali ile yankı anlamına gelen eko, yaygın kullanımını dağ ve orman perisi “Ekho” ‘ya borçludur.
Bu hikaye, geveze ve oyuncu bir peri olan Ekho’nun, Tanrıça Hera tarafından cezalandırılmasına öykünür.
Efsaneye göre Zeus, dağ ve orman perileriyle oynaşmak için zaman zaman yeryüzüne iner ve gününü gün eder.
Hera da kocası Zeus’un neler yaptığını öğrenmek, kendisini aldatıp aldatmadığını görmek için ardından yeryüzüne iner.
Hera’nın varlığından haberdar olan Zeus, Hera’yı oyalaması için geveze peri Ekho’yu onun yanına yollar.
Ekho da düşük çenesi ve binbir türlü oyunlarıyla Hera’nın dikkatini dağıtır ve kocasını izlemesini önler.
Bir müddet sonra Hera, ona oynanan oyunun farkına varır,
Ve,
Ekho’yu duyduğu her cümlenin son bölümünü tekrarlamakla cezalandırır.
Ekho da işte o günden sonra kimin konuşmasını duysa, cümlesinin en son bölümünü tekrar eder.
Bu duruma dayanamayan Ekho, dağlara ormanlara kaçar.
İşte bu yüzden dağlarda, ormanlarda ne zaman biri bağırsa Ekho ona yanıt verir,
Ve,
Söylenen söz onu söyleyen kişiye geri döner…
Aptal Puma Sendromu Bir Maliyet Analiz Hatasıdır
Aptal puma sendromu, bizlere iyi yapılmamış bir maliyet analizini anlatıyor.
Kısacası,
Sonucunu kesin olarak kestirmediğimiz bir iş için çaba harcarken dikkatli olmalıyız,
Tıpkı avının peşinden giden pumalar gibi…
Bu esnada pek tabii ki işin maliyetini ve eylemin sonuçları kesin bir hassasiyetle hesaplamak her zaman mümkün olmayacaktır.
Hayatın bu kadar net sınırlarla çizilebilen ve kağıt üzerinde formülleştirilebilecek kadar planlı akamayacağını hepimiz biliyoruz.
Öncelikle çabalarken eyleme geçmeye değeceğine inanmak gerek.
Ancak bazen inanmak da yeterli olmaz.
Çünkü,
İnançlar da zaman gelir yıkılabilir.
Dolayısıyla,
Esas mesele bir puma kadar soğukkanlı olabilmek ve stratejik düşünebilmektedir.
Özetle,
Aptal puma sendromu tanımlaması bir yanılgıya neden olmasın;
Aptal puma yoktur, bilakis aptal insanlar ve aptalca davranan toplumlar vardır…
Çünkü,
Ceylan dururken, tüm enerjisini bir tavşanın peşinden kovalayanlar bir puma kadar tutarlı davranamadıkları için bu duruma kendi tercihlerinin sonucu olarak düşüyorlar açıkçası…
Aslında hepimiz, zaman zaman aptal puma durumuna mutlaka düşmüşüzdür.
Hiç de değmeyecek, bizi mutsuz edecek insanlara ya da olaylara bütün enerjimizi harcamışızdır.
Ve,
Bu noktada karşılaştığımız duyguyu, hayal kırıklığı olarak ifade ediyoruz.
Aslında bu işteki çarpıklık ismiyle bile kendini çabucak ele veriyor.
Hayali olan bir şeye neden kırılırız ki?
Garip değil mi?
Aslında olay şu: Kendi evrenimizde yarattığımız avatarlar bizi “gerçek”ten uzaklaştırmak üzere kuruludur.
Oysa,
İnsanı tüm diğer canlılardan ayıran yegane bir özellik var: İbret almak, ders çıkartmak ve aynı hatayı tekrarlamamak
Konfiçyüs ‘e insanoğlunda seni şaşırtan şey nedir diye sormuşlar :
İnsan oğlu para kazanmak için sıhhatini verir,
Sonra sıhhatini kazanmak için parasını verir
İstikbali düşünürken yaşadığı günü unutur
Böylece ve bugünü yaşar ne istikbali
Aslında ölüm yokmuşcasına yaşarken yaşamamış gibi ölür…
“Pirus Zaferi: Mağluptur Bu Yolda Galip” başlıklı yazıya buradan ulaşabilirsiniz.
Güncel Paylaşımlar, Farklı Yorumlar
Yolculuğumda benimle yarenlik etmek ve yeni paylaşımlarımdan haberdar olmak isterseniz takip edebilirsiniz…
